Chỉ dấu ung thư (Tumor Markers)

Chỉ dấu ung thư là gì?

Để xác định chẩn đoán, mỗi căn bệnh đòi hỏi một số xét nghiệm cần thiết, trong đó xét nghiệm chủ chốt được gọi là xét nghiệm vàng (gold standard test). Ví dụ: Định lượng glucose máu hay HbA1c để xác định đái tháo đường, đo nồng độ axít uric máu để xác định bệnh gút, chụp phim X quang để xác định gãy xương…

Có nghĩa là chỉ điểm ung thư phải đạt hai chỉ tiêu lý tưởng:

Một chỉ điểm lý tưởng để chẩn đoán bệnh ung bướu cần có hai đặc điểm: (1)một là chỉ điểm được chế tiết vào máu với một nồng độ có thể định lượng được khi khối u chuyển sang ác tính và (2) hai là việc phát hiện chất chỉ điểm này cho phép thầy thuốc định vị được khối u sinh ra do cơ quan, bộ phận nào và nằm ở đâu.

• Chỉ điểm phải có độ nhạy (sensibility Se) đến 100% và sai số âm giả là 0%, tức là có thể phát hiện rất sớm trong giai đoạn mới khới phát ung thư và không hề bỏ sót.

1. αFP (AFP, Alpha Feto Protein): là một glycoprotein; sản sinh từ túi phôi (york sac) và gan của phôi thai; dùng để theo dõi thai kỳ, ung thư gan nguyên phát và u tế bào mầm.

3. PSA (Prostate Specific Antigen): là một glycoprotein; sản sinh từ các tế bào ống tuyến của tiền liệt tuyến; dùng để chẩn đoán và theo dõi ung thư tiền liệt tuyến.

5. CA 125 ( Cancer Antigen 125): là một kháng thể glycoprotein; sản sinh từ ung thư buồng trứng, tế bào biểu mô bình thường của thai và biểu mô niêm mạc đường hô hấp của người lớn; dùng để theo dõi điều trị ung thư buồng trứng.

7. NSE ( Neuron Specific Enolase): là enzyme enolase; sản sinh bởi các tế bào thần kinh (neurons) các tể bào thần kinh-nội tiết, hồng huyết cầu, tiểu cầu; dùng để chẩn đoán ung thư phổi tế bào nhỏ (SCLC), ung thư nguyên bào thần kinh, u tủy thượng thận (pheochromocytoma).

Đôi điều lưu ý

Ví dụ, chúng ta không thể đơn thuần đi làm xét nghiệm AFP để kết luận có ung thư gan nguyên phát (HCC) hay không, mà cần phải có các xét nghiệm, các thủ thuật thăm dò khác như chức năng gan, siêu âm bụng, chụp CT scan hoặc MRI và sinh thiết gan mới có chẩn đoán cuối cùng.